RIWA-Rijn: Waterkwaliteit Rijn blijft achter bij doelstellingen

Er moet meer gedaan worden om de waterkwaliteit van de Rijn te verbeteren. Daarvoor pleit RIWA-Rijn, het samenwerkingsverband van drinkwaterbedrijven die oppervlaktewater uit de Rijn gebruiken voor de bereiding van drinkwater, in haar jaarrapport 2022. Ook in 2022 werden weer tientallen stoffen in de Rijn aangetroffen in hogere concentraties dan de streefwaarden uit het European River Memorandum (ERM), zo zitten er meer industriële chemicaliën en medicijnresten in het Rijnwater waardoor drinkwaterbedrijven meer moeten zuiveren.

RIWA-Rijn ziet een toenemende vraag naar drinkwater in Nederland. Daarvoor verkennen drinkwaterbedrijven nieuwe winningslocaties in het Rijnstroomgebied. De waterkwaliteit van de Rijn wordt daarmee nog belangrijker voor de Nederlandse drinkwatervoorziening dan hij altijd al was.

Toetsing aan doelstellingen laat te weinig verbetering zien

RIWA-Rijn toetst de waterkwaliteit van de Rijn aan drie doelstellingen; de streefwaarden van het European River Memorandum, artikel 7.3 van de kaderrichtlijn water en het 30% reductiedoel van de Rijnministersconferentie. Het  European River Memorandum geeft streefwaarden voor een dusdanig waterkwaliteit dat drinkwaterbedrijven met eenvoudige natuurlijke zuiveringstechnieken schoon en gezond drinkwater kunnen produceren. Meer dan 60 stoffen overschreden deze streefwaarden in 2022.

Met de zuiveringsopgave-index toetsten we de doelstelling van artikel 7.3 van de kaderrichtlijn water voor het Rijnwater; namelijk “achteruitgang van de kwaliteit daarvan te voorkomen, teneinde het niveau van zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist, te verlagen”. De zuiveringsopgave-index laat bij Lobith en op de innamepunten nog steeds een stijgende trend zien. De indexwaarde bij Lobith is weliswaar lager dan het hoogtepunt uit 2021, op de innamepunten waren de indexwaarden zonder uitzondering hoger dan vorig jaar. Dit betekent dat drinkwaterbedrijven hun zuiverings-inspanning niet kunnen verlagen zoals de kaderrichtlijn water beoogd.

Industriële chemicaliën en medicijnresten

De Rijnministerconferentie stelde in 2020 als doel dat lozingen van stoffen in de Rijn in 2040 met 30% zou zijn verminderd. Stoffen waarvan de vracht jaarlijks gemiddeld met 1,5% of meer afneemt zullen in 20 jaar tijd de gestelde 30% reductie bereiken. Van de 56 stoffen die werden getoetst zien we van 21 stoffen de vrachten onvoldoende dalen of zelfs stijgen.

Stofgroepen die het meest voorkomen zijn industriële chemicaliën (14 stoffen) en medicijnresten (25 stoffen). In deze eerste groep valt hexa(methoxymethyl)-melamine (HMMM) bijzonder op met een toename van 80% per jaar sinds 2018. HMMM wordt onder andere toegepast in (de productie van) autobanden. Bij de medicijnresten zien we nog steeds grote hoeveelheden contrastmiddelen (zowel röntgen- als MRI-contrastmiddelen) maar ook veel pijnbestrijders en bloeddrukverlagende middelen.

Meer maatregelen nodig

Voor het realiseren van de gestelde doelen zijn meer maatregelen nodig. Zo zijn voor het verminderen van industriële lozingen strengere eisen in lozingsvergunningen noodzakelijk. Er is bovenstrooms vaak te weinig aandacht voor de impact op de drinkwaterfunctie van de rivier benedenstrooms. Voor de meeste medicijnresten kan, door het invoeren van een extra reinigingsstap in de zuivering van huishoudelijk afvalwater, de waterkwaliteit worden verbeterd. Daarnaast kunnen contrastmiddelen goed worden opgevangen met plaszakken. En aantal ziekenhuizen in Nederland is daar al mee begonnen.

Groeiende vraag naar drinkwater, leveringszekerheid onder druk

Weersextremen door klimaatverandering, toenemende vervuiling en een groeiende bevolking dragen eraan bij dat de toekomstige leveringszekerheid onder druk staat. Om dit te ondervangen verkennen de drinkwaterbedrijven nieuwe winlocaties waarvan een groot deel in het Rijnstroomgebied liggen. Daarbij is het van belang dat nieuwe locaties tijdig worden aangewezen, beschermd en vergund. Ook het ministerie van I&W werkt toe naar nieuwe en diverse drinkwaterbronnen en ziet het IJsselmeer als nationale waterbuffer. Het is belangrijk te realiseren dat rivierwater dat voor drinkwater wordt gebruikt, niet “weg” is maar via de rioolwaterzuivering weer terugstroomt in het watersysteem.

Volgens RIWA-Rijn Directeur Gerard Stroomberg: “Ons jaarrapport is een scorekaart voor maatregelen om de waterkwaliteit van de Rijn te verbeteren en het resultaat stemt niet optimistisch. En dat terwijl door de groeiende drinkwatervraag in Nederland de waterkwaliteit van de Rijn nóg belangrijker wordt voor de Nederlandse drinkwatervoorziening dan hij altijd al was.

 

Het RIWA-Rijn jaarrapport 2022 kunt u hier downloaden.

 

De Nederlandse versie van het European River Memorandum (ERM) kunt u hier downloaden.

 

Het RIWA-Rijn themarapport over de ontwikkeling van de benodigde zuiveringsinspanning voor drinkwaterbedrijven langs de Rijn vindt u hier.

 

Het ICBR rapport dat de beoordeling van het 30% reductiedoel beschrijft kunt u hier downloaden:

 

Schone drinkwaterbronnen: Een veel vergeten doel van de kaderrichtlijn water

Vanmiddag presenteert de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) zijn advies ‘Goed water goed geregeld’. Daarin wordt beschreven welke maatregelen nodig zijn om ervoor te zorgen dat Nederland in 2027 voldoet aan de eisen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Wanneer Nederland de doelen niet haalt, is de kans groot dat Nederland te maken krijgt met boetes.

In zijn kamerbrief van 11 april  schreef minister Harbers dat de 745 oppervlaktewaterlichamen in Nederland aan ca. 140 doelen moeten voldoen voor o.a. stoffen, biologie en nutriënten. En dat de grootste probleemstoffen nutriënten, gewasbeschermingsmiddelen, een aantal metalen en enkele Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s) zijn.

Bij dit alles gaat de minister voorbij aan de waterkwaliteit van het oppervlaktewater dat gebruikt wordt voor de productie van drinkwater. Volgens de KRW, artikel 7.3, dragen de lidstaten zorg voor de nodige bescherming van deze drinkwaterlichamen met de bedoeling de achteruitgang van de kwaliteit daarvan te voorkomen. Met als doel het zuiveringsniveau dat voor de productie van drinkwater is vereist, te verlagen.

Als we terugkijken over de periode vanaf het jaar 2000, toen de KRW werd ingevoerd, dan zien we dat het vereiste zuiveringsniveau voor de productie van schoon en gezond drinkwater alleen maar is toegenomen. RIWA-Rijn Directeur Gerard Stroomberg: “We hebben specifiek voor deze doelstelling van de KRW een index ontwikkeld die ons laat zien of het vereiste niveau van zuivering inderdaad is gedaald sinds 2000. En onze conclusie is dat dat niet het geval is.” “Op onze innamepunten zien we dat stoffen waar we in 2000 last van hadden zijn verdwenen, maar daar zijn andere stoffen voor in de plaats gekomen en er zijn ook stoffen bij gekomen.” “Het enige lichtpuntje zijn de bestrijdingsmiddelen waar we in de Rijn een echte verbetering hebben gezien, maar geneesmiddelen en industriële afvalstoffen vormen een steeds groter wordend probleem”.

Dit is een duidelijk ander beeld dan dat de minister in zijn kamerbrief schetst. In alle haast om aan de eisen van de KRW te voldoen is het belangrijk dat de drinkwaterfunctie van de grote rivieren niet wordt vergeten. Het vervangen van de ene probleemstof voor een andere is daarvoor geen oplossing. Daarnaast moeten er scherpere eisen worden gesteld aan industriële lozingsvergunningen en zullen nog meer afvalwaterzuiveringen moeten worden uitgebreid met een aanvullende zuiveringsstap.

 

Aanleiding: Nieuw probleem na stikstof: vervuild water dreigt het land op slot te zetten | Algemeen Dagblad