RIWA-Rijn: Waterkwaliteit Rijn blijft achter bij doelstellingen

Er moet meer gedaan worden om de waterkwaliteit van de Rijn te verbeteren. Daarvoor pleit RIWA-Rijn, het samenwerkingsverband van drinkwaterbedrijven die oppervlaktewater uit de Rijn gebruiken voor de bereiding van drinkwater, in haar jaarrapport 2022. Ook in 2022 werden weer tientallen stoffen in de Rijn aangetroffen in hogere concentraties dan de streefwaarden uit het European River Memorandum (ERM), zo zitten er meer industriële chemicaliën en medicijnresten in het Rijnwater waardoor drinkwaterbedrijven meer moeten zuiveren.

RIWA-Rijn ziet een toenemende vraag naar drinkwater in Nederland. Daarvoor verkennen drinkwaterbedrijven nieuwe winningslocaties in het Rijnstroomgebied. De waterkwaliteit van de Rijn wordt daarmee nog belangrijker voor de Nederlandse drinkwatervoorziening dan hij altijd al was.

Toetsing aan doelstellingen laat te weinig verbetering zien

RIWA-Rijn toetst de waterkwaliteit van de Rijn aan drie doelstellingen; de streefwaarden van het European River Memorandum, artikel 7.3 van de kaderrichtlijn water en het 30% reductiedoel van de Rijnministersconferentie. Het  European River Memorandum geeft streefwaarden voor een dusdanig waterkwaliteit dat drinkwaterbedrijven met eenvoudige natuurlijke zuiveringstechnieken schoon en gezond drinkwater kunnen produceren. Meer dan 60 stoffen overschreden deze streefwaarden in 2022.

Met de zuiveringsopgave-index toetsten we de doelstelling van artikel 7.3 van de kaderrichtlijn water voor het Rijnwater; namelijk “achteruitgang van de kwaliteit daarvan te voorkomen, teneinde het niveau van zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist, te verlagen”. De zuiveringsopgave-index laat bij Lobith en op de innamepunten nog steeds een stijgende trend zien. De indexwaarde bij Lobith is weliswaar lager dan het hoogtepunt uit 2021, op de innamepunten waren de indexwaarden zonder uitzondering hoger dan vorig jaar. Dit betekent dat drinkwaterbedrijven hun zuiverings-inspanning niet kunnen verlagen zoals de kaderrichtlijn water beoogd.

Industriële chemicaliën en medicijnresten

De Rijnministerconferentie stelde in 2020 als doel dat lozingen van stoffen in de Rijn in 2040 met 30% zou zijn verminderd. Stoffen waarvan de vracht jaarlijks gemiddeld met 1,5% of meer afneemt zullen in 20 jaar tijd de gestelde 30% reductie bereiken. Van de 56 stoffen die werden getoetst zien we van 21 stoffen de vrachten onvoldoende dalen of zelfs stijgen.

Stofgroepen die het meest voorkomen zijn industriële chemicaliën (14 stoffen) en medicijnresten (25 stoffen). In deze eerste groep valt hexa(methoxymethyl)-melamine (HMMM) bijzonder op met een toename van 80% per jaar sinds 2018. HMMM wordt onder andere toegepast in (de productie van) autobanden. Bij de medicijnresten zien we nog steeds grote hoeveelheden contrastmiddelen (zowel röntgen- als MRI-contrastmiddelen) maar ook veel pijnbestrijders en bloeddrukverlagende middelen.

Meer maatregelen nodig

Voor het realiseren van de gestelde doelen zijn meer maatregelen nodig. Zo zijn voor het verminderen van industriële lozingen strengere eisen in lozingsvergunningen noodzakelijk. Er is bovenstrooms vaak te weinig aandacht voor de impact op de drinkwaterfunctie van de rivier benedenstrooms. Voor de meeste medicijnresten kan, door het invoeren van een extra reinigingsstap in de zuivering van huishoudelijk afvalwater, de waterkwaliteit worden verbeterd. Daarnaast kunnen contrastmiddelen goed worden opgevangen met plaszakken. En aantal ziekenhuizen in Nederland is daar al mee begonnen.

Groeiende vraag naar drinkwater, leveringszekerheid onder druk

Weersextremen door klimaatverandering, toenemende vervuiling en een groeiende bevolking dragen eraan bij dat de toekomstige leveringszekerheid onder druk staat. Om dit te ondervangen verkennen de drinkwaterbedrijven nieuwe winlocaties waarvan een groot deel in het Rijnstroomgebied liggen. Daarbij is het van belang dat nieuwe locaties tijdig worden aangewezen, beschermd en vergund. Ook het ministerie van I&W werkt toe naar nieuwe en diverse drinkwaterbronnen en ziet het IJsselmeer als nationale waterbuffer. Het is belangrijk te realiseren dat rivierwater dat voor drinkwater wordt gebruikt, niet “weg” is maar via de rioolwaterzuivering weer terugstroomt in het watersysteem.

Volgens RIWA-Rijn Directeur Gerard Stroomberg: “Ons jaarrapport is een scorekaart voor maatregelen om de waterkwaliteit van de Rijn te verbeteren en het resultaat stemt niet optimistisch. En dat terwijl door de groeiende drinkwatervraag in Nederland de waterkwaliteit van de Rijn nóg belangrijker wordt voor de Nederlandse drinkwatervoorziening dan hij altijd al was.”

Het RIWA-Rijn jaarrapport 2022 kunt u hier downloaden.

De Nederlandse versie van het European River Memorandum (ERM) kunt u hier downloaden.

Het RIWA-Rijn themarapport over de ontwikkeling van de benodigde zuiveringsinspanning voor drinkwaterbedrijven langs de Rijn vindt u hier.

Het ICBR rapport dat de beoordeling van het 30% reductiedoel beschrijft kunt u hier downloaden: